Miasto przygotowuje się do obchodów 80. rocznicy powstania w białostockim getcie

Powstanie w białostockim getcie historycy uważają za drugi pod względem wielkości - po Warszawie - zryw ludności żydowskiej w walce z hitlerowcami. Wybuchło 16 sierpnia, walki trwały kilka dni.

W tym roku przypada 80. rocznica sierpniowych wydarzeń. Uroczystości co roku odbywają się 16 sierpnia przy pomniku upamiętniającym obrońców getta. Pomnik stoi na placu noszącym imię przywódcy powstania - Mordechaja Tenenbauma-Tamaroffa.

Plac znajduje się na terenie dawnego getta, w miejscu, gdzie niegdyś był gettowy cmentarz. Pozostał jego fragment, który przed laty ogrodzono i gdzie złożono ekshumowane szczątki zmarłych. Usytuowano tam tablicę: "W tym miejscu złożone są prochy około 3500 Żydów pomordowanych przez hitlerowców w akcjach eksterminacyjnych oraz poległych podczas powstania w getcie białostockim w sierpniu 1943 roku".

Sam pomnik upamiętniający bohaterów getta ma kształt obelisku. Treść w języku polskim i hebrajskim brzmi: "Bratnia mogiła powstańców getta białostockiego poległych w bohaterskiej walce z niemieckimi barbarzyńcami za wolność i honor narodu żydowskiego 16-25-VIII-1943".

Jak powiedział PAP zastępca prezydenta Białegostoku Rafał Rudnicki, władzom miasto zależy na tym, aby przygotować miejsce do sierpniowych obchodów. "Zależy nam, jako władzom miasta, na tym, żeby przed 80. rocznicą w pierwszej kolejności uporządkować pomnik i jego okolice" - dodał.

W ramach przygotowań miasto ogłosiło przetarg na prace naprawcze przy pomniku. W specyfikacji zamówienia w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Białymstoku można przeczytać, że chodzi m.in. wymianę płyt na cokole, pomalowanie pomnika, a także uczytelnienie liter na pomniku. Prace mają być wykonane w ciągu półtora miesiąca od podpisania umowy.

Rudnicki powiedział, że miasto prowadzi też inne prace. Remontowany jest także m.in. zabytkowy fragment muru okalającego niegdyś gettowy cmentarz, który znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie placu.

Na samym placu nie mogą być prowadzone prace ingerujące w grunt. Jak wyjaśnił Rudnicki, chodzi o względy religijne; teren jest terenem pochówkowym. Jednak miasto stara się - jak mówił wiceprezydent - remontować okolicę placu i wykonać drobne prace na placu, które są uzgodnione z Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie.

Wszystkie uroczystości w tym roku upamiętniające żydowską społeczność w Białymstoku zostały wpisane w obchody 80. rocznicy powstania w getcie białostockim. Wspólnym logiem tych obchodów jest graficzne ujęcie fragmentu muru gettowego cmentarza, nad którym umieszczono Gwiazdę Dawida.

Białostockie getto zostało utworzone w lipcu 1941 roku, w niespełna miesiąc po zajęciu miasta przez wojska niemieckie. Przebywało w nim "w nieludzkich warunkach" kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Akcja likwidacji getta rozpoczęła się na początku lutego 1943 roku.

Bezpośrednim powodem wybuchu powstania były niemieckie przygotowania do ostatecznej likwidacji getta w sierpniu 1943 roku. Grupa bojowników chciała sforsować bramy przy jednej z ulic, co dawałaby szanse na ucieczkę w kierunku Puszczy Knyszyńskiej. Słabo uzbrojonych powstańców było trzystu; Niemców, dysponujących czołgami i samolotami, dziesięć razy więcej. Główne walki w getcie toczyły się 16 sierpnia 1943 roku, w kolejnych kilku dniach broniły się już tylko pojedyncze punkty oporu.(PAP)

autorzy: Sylwia Wieczeryńska, Robert Fiłończuk

swi/ rof/ agz/